DWS: Paniekindicator S&P 500 stabiliseert

Paniek op de markten kan een goed moment zijn om in te stappen. Maar het is niet makkelijk om rustig te blijven en zelf ook niet te verkopen. Omgekeerd is het ook moeilijk om na een goede run de hebzucht te weerstaan - het kan verleidelijk zijn om dan aandelen vast te houden of nog bij te kopen.

De grafiek van de week van vermogensbeheerder DWS geeft de dynamiek weer van beide patronen voor de Amerikaanse markten. De ‘paniekindicator’, zeg maar een waarde-angstverhouding, toont de koers-winstverhouding (P/E) van de S&P 500 op de volatiliteitsindex (VIX). De VIX geeft de volatiliteit weer die wordt verwacht door de derivatenmarkten en wordt vaak gebruikt als een graadmeter voor hoe angstig - of zelfgenoegzaam - Amerikaanse aandelenmarkten zijn.

VIX-euforie door lage volatiliteit

Vanaf februari 2016 en gedurende heel 2017 bleef de ratio tussen waarde en angst toenemen richting euforie. Dat had meer te maken met de ongebruikelijk lage niveaus van volatiliteit, dan met ongewone hoge P/E-verhoudingen. Eind 2017 kreeg de paniekindicator nog een laatste duwtje in de rug dankzij de Amerikaanse belastingverlagingen omdat de verwachting was dat deze voor hogere winstverwachtingen zouden zorgen.

Positionering speelde ook een rol: wanneer markten euforisch worden, hebben investeerders de neiging om nog eens in te zetten op transacties die in het verleden goed hebben gewerkt. In de afgelopen jaren betekende dit vooral meer Amerikaanse aandelen, en dan vooral van Amerikaanse technologiebedrijven. Dat maakte hun val uit de gratie des te pijnlijker tijdens het turbulente jaar 2018.

Veel slecht nieuws al verwerkt

Technische factoren versterkten stemming van de markten op dat moment. De extreem lage volatiliteitsniveaus van 2017 hadden aandelen bijvoorbeeld minder risicovol laten lijken dan ze in werkelijkheid waren. In 2018 gebeurde het tegenovergestelde. Voor de technisch zware Nasdaq 100-index verdubbelde de Value at Risk (VaR) in de loop van vorig jaar, waardoor sommige beleggers gedwongen werden te verkopen in een dalende markt. De lage liquiditeit rond Kerstmis maakte het nog erger.

Deze incidenten zorgden voor een forse toename van de paniek, tot de stabilisering van begin 2019. Het is duidelijk dat er nu al veel slecht nieuws in de index is verwerkt. De laatste tijd zijn de bedrijfswinsten gemengd, maar solide genoeg om te voldoen aan meer realistische marktverwachtingen. De recente sterkte van de markt kan nog wel een tijd aanhouden en nog een flinke stap maken voordat de tijd komt om ons zorgen te gaan maken.